Oduvijek je čovječanstvo fascinirala ideja besmrtnosti. Mitovi, religije i književnost stoljećima su pokušavali da odgovore na pitanje da li je moguće produžiti život unedogled i šta je to što nas na kraju sprečava da živimo vječno.
Nauka je, međutim, mnogo prizemnija i zasniva se na podacima, statistici i biologiji. I upravo zahvaljujući napretku genetike, medicine i tehnologije, naučnici su došli do zapanjujućih otkrića o tome koliko dugo ljudsko tijelo zaista može da izdrži.
Iako svako od nas mašta o dugom i zdravom životu, jasno je da postoji biološka granica. Nedavna istraživanja pokazala su da je maksimalan životni vijek čovjeka negdje između 120 i 130 godina. Do sada, najstarija potvrđena osoba bila je Francuskinja Žan Kalman, koja je živjela nevjerovatnih 122 godine i 164 dana. Upravo ovaj primjer mnogi naučnici navode kao dokaz da je ta granica ujedno i biološki plafon.
Zašto baš tih 120 do 130 godina? Odgovor se krije u načinu na koji naše tijelo funkcioniše na ćelijskom nivou. Svaka naša ćelija ima kapacitet da se podijeli određen broj puta. Taj fenomen se naziva Hejflikov limit. Nakon određenog broja dioba, ćelije gube sposobnost obnavljanja i ulaze u stanje tzv. starenja. To znači da, ma koliko zdravo živjeli, tijelo se postepeno troši i na kraju više nije sposobno da se samo popravlja.
Jedan od ključnih faktora u ovom procesu jesu telomere – sitne zaštitne kapice na krajevima hromozoma. One se sa svakom diobom ćelije skraćuju, sve dok ne postanu toliko kratke da ćelija više ne može da se dijeli. To je prirodni biološki mehanizam koji nas štiti od nekontrolisanog rasta ćelija, odnosno raka. I upravo tu dolazimo do najveće prepreke besmrtnosti: kancer.
Rak je bolest povezana upravo sa nekontrolisanim ćelijskim dijeljenjem. Ako bismo pokušali da beskonačno produžimo život produžavanjem rada telomera ili uklanjanjem procesa starenja, rizik od nastanka tumora bi se naglo povećao.
Drugim riječima, ono što nas sprečava da živimo vječno jeste sama priroda našeg tijela. Na jednoj strani imamo starenje i smrt, a na drugoj beskonačno umnožavanje ćelija koje vodi u kancer. Naučnici kažu da je to nerješiva dilema – priroda nam ne dopušta da budemo besmrtni upravo zato što bi cena bila nekontrolisano razaranje organizma iznutra.
Ipak, to ne znači da medicina ne može značajno da produži život. Današnji ljudi u prosjeku žive dvostruko duže nego prije nekoliko stotina godina, zahvaljujući antibioticima, vakcinama, boljoj higijeni i ishrani. Takođe, istraživanja u oblasti genetike, regenerativne medicine i biotehnologije donose nove mogućnosti. Primjer su eksperimenti sa matičnim ćelijama, genskom terapijom i produžavanjem telomera u laboratorijskim uslovima. Sve to može omogućiti ljudima da u budućnosti zdravije dožive duboku starost.
Međutim, naučnici naglašavaju da čak i kada bismo uspjeli da kontrolišemo sve bolesti i produžimo mladost, tijelo i dalje ima svoj biološki sat. Taj sat se ne može zaustaviti, jer nije samo u pitanju jedna bolest ili jedan organ, već kompletan sistem koji se polako troši. Upravo zato vjeruje se da je 120 do 130 godina apsolutna granica.
Još jedna zanimljiva činjenica jeste da nije sve do genetike. Naš životni vijek zavisi i od načina života. Ishrana, fizička aktivnost, mentalno zdravlje i društveni odnosi igraju ogromnu ulogu.
Ljudi koji održavaju zdrave navike, imaju jak osjećaj svrhe i podršku zajednice češće dožive duboku starost. To, naravno, ne briše biološku granicu, ali može učiniti posljednje decenije života kvalitetnijim.
Dakle, iako su snovi o besmrtnosti i dalje popularni u knjigama i filmovima, nauka je jasna: čovjek ne može živjeti beskonačno. Naša biološka konstrukcija ima ugrađen mehanizam koji nas štiti od raka, ali nas istovremeno osuđuje na konačnost. Prema svemu što znamo danas, maksimalan životni vijek čovjeka je oko 120 do 130 godina. To je broj od kojeg nema dalje. I dok će medicina sigurno produžavati prosječan život i smanjivati patnje, jedna stvar će nas uvijek sprečavati da postanemo besmrtni – naše vlastite ćelije.
